به گزارش ایرنا، در روزهایی که نفس کشیدن در هوای مشهد سخت شده و میانگین شاخص آلودگی تا مرز ۱۶۸ و شاخص لحظهای تا عدد ۱۷۸ هم بالا رفته، زنگ ورزش در مدارس همچنان مثل روزهای عادی به صدا درمیآید، نه بخشنامهای برای توقف فعالیت بدنی صادر شده و نه اقدامی برای محافظت از دانشآموزان، آن هم در شرایطی که آنها در دسته گروههای حساس قرار دارند،همه چیز به یک عدد گره خورده، «۱۸۵».
در حالی که کلانشهر مشهد یکی از آلودهترین هفتههای سال خود را پشت سر گذاشت و مسوولان هواشناسی و محیط زیست بارها درباره تبعات آن هشدار دادند، مسوولان آموزش و پرورش به دلیل عدم تشکیل کارگروه، هیچ تصمیم مستقلی اتخاذ نکردند، این در حالیست که با وجود ثبت شاخصهای هشداردهنده، ورزش و فعالیت بدنی در حیاط مدارس بدون وقفه ادامه دارد و به نظر میرسد سلامت دانشآموزان، به جای آنکه دغدغه اصلی باشد، به بازی اعداد و بخشنامهها سپرده شده است.
دانشآموزان مشهدی، این روزها قربانی بیتصمیمی هستند؛ بازی در هوای آلوده، تمرین در فضای پر از گرد و غبار، و چشمانتظاری برای رسیدن عددی که شاید هیچوقت نرسد.
در سالهای اخیر، کلانشهر مشهد با افزایش نگرانکننده آلودگی هوا مواجه شده؛ پدیدهای که دیگر فقط یک بحران زیستمحیطی محسوب نمیشود، بلکه به یک تهدید جدی برای سلامت عمومی، بهویژه کودکان و نوجوانان تبدیل شده است.
بررسی آمارها نشان میدهد که شمار روزهای آلوده مشهد در سال جاری تا کنون، نسبت به مدت مشابه در سال گذشته بیش از سه برابر افزایش یافته و این روند هشداردهنده، نیاز به بازنگری فوری در سیاستگذاریها و رویههای اجرایی حوزههای مختلف، بهویژه آموزش و پرورش را آشکار کرده است.
در چنین شرایطی، انتظار میرود دستگاههای مسوول با رویکردی پیشگیرانه و مسوولانه، اقداماتی موثر برای کاهش آسیبها و محافظت از گروههای حساس، از جمله دانشآموزان، اتخاذ کنند، شواهد میدانی از مدارس مشهد حکایت از آن دارد که در روزهای اخیر ، با وجود تداوم آلودگی هوا و صدور هشدارهای خودمراقبتی ، فعالیتهای ورزشی در فضای باز همچنان بدون محدودیت خاصی در بسیاری از مدارس ادامه یافته است. این در حالی است که مطابق مقررات موجود، فعالیتهای بدنی دانشآموزان در فضای باز در روزهای «ناسالم برای گروههای حساس» و بهویژه «بسیار ناسالم» باید به طور کامل متوقف شود.
معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش خراسان رضوی در این زمینه به خبرنگار ایرنا اعلام کرد که صدور بخشنامههای محدودکننده فقط منوط به تصمیم «کارگروه شرایط اضطرار آلودگی هوا» است؛ کارگروهی که طبق دستورالعمل فعلی، تنها زمانی وارد عمل میشود که شاخص کیفیت هوای شهر به صورت میانگین به عدد ۱۸۵ برسد.
در یک هفته اخیر به ویژه در روزهای شنبه و یکشنبه هفته جاری، به رغم ثبت شاخصهایی در محدوده ۱۵۰ تا ۱۶۸ ، که وضعیت «ناسالم برای تمامی افراد» را نشان میدهد، این کارگروه تشکیل نشد و در نتیجه، آموزش و پرورش نیز بخشنامهای برای توقف فعالیتهای ورزشی صادر نکرد.
اینجاست که یک خلا نگرانکننده در تصمیمگیریهای اجرایی نمایان میشود و آن هم وابستگی کامل آموزش و پرورش به کارگروه اضطرار، بدون داشتن اختیارات یا رویههای مستقل برای محافظت از دانشآموزان در شرایط هشدار است؛ این وضعیت نه تنها مسوولیتپذیری نهاد آموزشی را زیر سوال میبرد، بلکه سلامت صدها هزار دانشآموز را که ساعتهای قابل توجهی را در فضای مدرسه سپری میکنند، در معرض خطر مستقیم قرار میدهد.
آلودگی هوای مشهد، برخلاف تصور برخی مسوولان، پدیدهای موقت و گذرا نیست، روند افزایشی روزهای آلوده در سالهای اخیر، بهویژه در فصل پاییز، نشان میدهد که این بحران به یک وضعیت مزمن و ساختاری تبدیل شده است و از همین رو، پاسخگویی به آن نباید فقط در قالب واکنشهای مقطعی و منوط به تصمیمهای دیرهنگام کارگروهها باشد.
نظام آموزشی به عنوان یکی از مهمترین نهادهای اجتماعی باید از هماکنون نسبت به طراحی و اجرای دستورالعملهای مستقل، هوشمند و سریع برای مواجهه با آلودگی هوا اقدام کند، دستورالعملهایی که بتوانند در لحظه، متناسب با شاخصهای کیفی هوا، فعالیتهای مدارس را تنظیم کنند.
صاحبنظران بر این حقیقت تاکید دارند که در بسیاری از کشورها، مدارس در روزهای آلوده، با استفاده از سامانههای آنلاین پایش هوا و در هماهنگی با مراکز بهداشت، به طور مستقل تصمیماتی همچون تعلیق زنگ ورزش، جابهجایی کلاسها به فضای بسته، یا حتی آموزش مجازی را اتخاذ میکنند، کلانشهر مشهد به عنوان دومین کلانشهر ایران با جمعیت دانشآموزی بالا، نمیتواند از چنین الگوهایی غافل بماند.
از سوی دیگر، نقش رسانهها و نهادهای مردمی در مطالبهگری برای شفافسازی تصمیمگیریها و افزایش حساسیت عمومی نسبت به این مساله، حیاتی است؛ سکوت در برابر تداوم این وضعیت، به عادیسازی آن منجر خواهد شد حال آنکه آسیبهای ناشی از آلودگی هوا بر سلامت جسمی و روانی کودکان، بلندمدت و در برخی موارد غیرقابل جبران است.
تجربهی اخیر مشهد در هفتهای که گذشت و آلودگی که همچنان میهمان شهروندان این شهر است، نمونهای ملموس از ناهماهنگی و بیبرنامگی در مواجهه با بحران آلودگی هوا بود. شاخصها هشدار دادند، پزشکان نسبت به تبعات سلامتی اخطار دادند، اما در عمل، دانشآموزان همچنان به انجام فعالیتهای پرتحرک در فضای آلوده ادامه دادند، گویی هیچ اتفاقی نیفتاده است.
در نهایت، این سوال مهم مطرح میشود که تا چه زمانی باید منتظر رسیدن عدد آلودگی به مرز ۱۸۵ بمانیم تا مسوولان اقدامی کنند؟ آیا در این فاصله، سلامت دانشآموزان نباید اولویت اول نهادهای آموزشی باشد؟ و اینکه متولی مراقبت از سلامت دانش آموزان در هوای آلوده در شرایطی که هشدار خودمراقبتی برای شهروندان صادر میشود، کدام دستگاه است؟
اکنون زمان آن رسیده که آموزش و پرورش، در کنار نهادهای دیگر، مسوولیتپذیری بیشتری از خود نشان دهد و با درک واقعبینانه از شرایط اقلیمی مشهد، سازوکارهای تصمیمگیری خود را بازتعریف کند. تنها با تغییر نگاه و رویههای اجرایی میتوان امید داشت که نسل آینده، قربانی بیتفاوتی امروز ما نشود.
هفت روز هوای ناسالم، تصمیم موثر هیچ
معاون تربیت بدنی و سلامت اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: در طول هفت روز گذشته به ویژه در روزهای شنبه و یکشنبه هفته جاری که هشدار نارنجی از سوی اداره کل هواشناسی و هشدار خودمراقبتی از سوی اداره کل حفاظت محیط زیست استان صادر شد، هیچ بخشنامهای مبنی بر الزام فعالیتهای ورزشی در مدارس از سوی ما برای مدارس صادر نشد و علت آنهم لازمه برگزاری کارگروه اضطراری آلودگی هوا و تصویب مصوبه مبنی بر محدودیت فعالیتهای ورزشی بود.
محسن قطبی اضافه کرد: به این ترتیب در طول هفته گذشته اگرچه شاخصها نشان از آلودگی گرد و غباری هوای مشهد داشت و هشدارها هم صادر شده بود اما دستگاههای متولی در برگزاری کارگروه آلودگی هوا از جمله محیط زیست و دانشگاه علوم پزشکی هشداری به ما نداند تا بنابر اهمیت موضوع تصمیمی در این زمینه به مدارس اعلام کنیم.
وی تاکید کرد: نسبت به تبعات سلامتی آلودگی هوا برای دانش آموزان آگاهیم و اداره سلامت آموزش و پرورش خراسان رضوی پیگیر موضوع است اما تا زمانی که مصوبهای از کارگروه نداشته باشیم، بخشنامهای هم نمیتوانیم صادر کنیم.
۱۶ روز آلوده و زنگهای ورزشی که برگزار شدند
در طول ۲۱ روز گذشته از مهر ماه امسال شاهد رکورد آلودگی هوا در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته در کلانشهر مشهد هستیم در حالی که به دلیل نبود تصمیمگیری مشخص و موثر مسوولان آموزش و پرورش به دلیل برگزار نشدن کارگروه آلودگی هوا دانش آموزان به ویژه در مقطع ابتدایی در هوای آلوده به بازیهای کودکانه خود ادامه دادند و تحت تاثیر عوارض آلودگی هوا نیز قرار گرفتهاند.
مسوول مرکز پایش آلایندههای زیستمحیطی شهرداری مشهد گفت: شمار روزهای آلوده در کلانشهر مشهد در طول ۲۱ روز گذشته از مهر ماه امسال در مقایسه با مدت مشابه پارسال ۷۸ درصد افزایش داشته است.
رضا اسماعیلی افزود: بر این اساس مهر ماه امسال تا کنون ۱۶ روز هوای آلوده شامل ۱۳ روز هوای ناسالم برای افراد حساس و سه روز هوای ناسالم برای تمامی افراد ثبت شد در حالی که این شمار در مهر پارسال ۹ روز و شامل هشت روز ناسالم برای افراد حساس و یک روز هوای ناسالم برای تمامی افراد بود.
وی اضافه کرد: شمار روزهای سالم (قابل قبول) نیز امسال روند کاهشی داشته به طوری که در مهر امسال پنج روز هوای سالم و پارسال ۱۲ روز هوای سالم را در مشهد نفس کشیدهایم.
به تعبیری این آمار نشان میدهد که آموزش و پرورش معطل برگزاری کارگروه اضطراری آلودگی هوا و دریافت مصوبات مربوطه است و همچنان در خصوص موضوع سلامت کودکان و دانش آموزان به عنوان گروههای حساس اقدام موثر، شایسته و بایستهای انجام نداده است.
تعطیلی کلاس ورزش بخشنامه نمیخواهد
معاون مدیریت بحران استانداری خراسان رضوی نیز در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: برگزاری کارگروه اضطراری آلودگی هوا در این استان در صورت رسیدن میانگین شاخص کیفیت هوا به عدد ۱۸۵ برگزار میشود، بنابراین هر گونه اعلام تعطیلی فعالیت آموزشی در مدارس ، مراکز آموزشی و ادارات منوط به برگزاری کارگروه است.
سید رضا عباسی اضافه کرد: اما در خصوص فعالیتهای ورزشی دانشآموزان به نظر میرسد که تعطیل کردن فعالیت ورزشی و کلاس ورزش در مدارس آنقدر کار سختی نباشد که آموزش و پرورش نتواند با توجه به شاخص آلودگی در این زمینه تصمیمگیری کند.
وی اظهار کرد: برای روزهای اخیر شاهد صدور هشدار خودمراقبتی به شهروندان مشهد از سوی اداره کل حفاظت محیط زیست استان بودیم و همین هشدار به نوعی تعیین تکلیفی برای فعالیتهای ورزشی دانشآموزان محسوب میشود چرا که کودکان و دانشآموزان جزو گروههای حساس و آسیبپذیر نسبت به آلودگی هوا هستند.
معاون مدیریت بحران استانداری خراسان رضوی تاکید کرد: بر اساس قاعده و نظر به اهمیت سلامت دانشآموزان ، آموزش و پرورش خراسان رضوی باید به استناد هشدار هواشناسی یا محیط زیست نسبت به محدود کردن فعالیتهای ورزشی دانشآموزان اقدام مینمود.
عباسی ادامه داد: محدود کردن فعالیتهای یک کلاس در مدرسه در حالی که فعالیت آموزشی در مدرسه برقرار است به هیچ وجه نیاز به مصوبه ندارد و امیدواریم این مهم در روزهای آینده سال تحصیلی با توجه به اینکه آلودگی در کلانشهر مشهد به عنوان یک پدیده نوظهور با زندگی روزمره شهروندان همراه شده است، مورد توجه مسوولان و متولیان امر تعلیم و تربیت قرار گیرد.
وی تصریح کرد: بدون شک آموزش و پرورش استان در حد تعطیل کردن یک کلاس ورزش اختیار لازم را دارد و نیاز به معطل کردن تصمیمگیری به برگزاری کارگروه استانی آلودگی هوا ندارد.