به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد به نقل از آستان نیوز، این مراسم با عنوان «بازتاب حماسه عاشورا در کتاب‌های چاپ‌سنگی» هم‌زمان با ایام شهادت امام سجاد (ع)، با حضور جمعی از مدیران و کارشناسان سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و همچنین علاقه‌مندان، 31 تیرماه 1404، در تالار اندیشگاه رضوی کتابخانه مرکزی حرم مطهر رضوی، اجرا شد.
از کتاب‌های چاپ‌سنگی با عناوین «طوفان البکاء» که در سال 1274 قمری در تبریز منتشر شده، «تحفه الذاکرین» که در سال 1280 قمری در تهران به چاپ رسیده و «روضه المجاهدین مشهور به مختارنامه» که در سال 1325 قمری در تبریز منتشر شده، در این برنامه، رونمایی شد.
نقش صنعت چاپ در عمومی‌سازی آموزه‌های مذهبی
در این مراسم، سید محمدرضا فاضل هاشمی، کارشناس و پژوهشگر کتاب‌های خطی و چاپ‌سنگی کتابخانه آستان قدس رضوی، بیان کرد: عاشورا، رویدادی تأثیرگذار است که جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ دینی و اجتماعی ایرانیان دارد.
این فرهنگ در طول قرون متمادی از طریق شعر، آیین‌ها، روضه‌خوانی‌ها و متون مختلف منتقل شده و ثبت و ضبط آن در متون و نسخه‌های خطی و سپس کتاب‌های چاپی، موجب ماندگاری این حماسه، شده است.
فاضل هاشمی در ادامه، به معرفی نمونه‌ای از قدیمی‌ترین منابعی که قبل از ظهور صنعت چاپ‌سنگی، در باره حماسه بزرگ عاشورا تألیف شده است، پرداخت و از آثاری همچون «مقتل ابی مخنف ازدی، متوفی 157 هجری قمری»، «نورالعین فی مشهد الحسین (ع) نوشته ابواسحاق اسفراینی، متوفی 417 یا 418 قمری» و «لهوف سید بن طاووس، متوفی 664 قمری»، نام برد.
وی گفت: با ظهور صنعت چاپ، دانش و اطلاعات از انحصار عده‌ای اندک خارج شد و در اختیار تمامی افراد جامعه قرار گرفت.
چاپ‌سنگی نیز با امکان تولید گسترده و ارزان نسبت به نسخه‌های خطی، انقلابی در نشر متون مذهبی ایجاد کرد. این نوع چاپ، نقشِ اساسی در عمومی‌سازی آموزه‌های مذهبی، داشت.
این پژوهشگر، تصریح کرد: کتاب‌های چاپ‌سنگی را می‌توان به سنگ‌نوشته‌های فرهنگی تعبیر کرد که حکایت عاشورا را از دل نسخ خطی به صفحات سنگ چاپ منتقل کرد و پیام عاشورا را به زبان ساده، عامیانه و مصور برای مخاطبان گسترده‌تری، قابل‌فهم کرد.
وی با اشاره به اینکه چاپ‌سنگی در سال 1798 میلادی(1213 قمری) در مونیخ آلمان، اختراع شده است، افزود: اولین اثر چاپ سنگی در ایران نیز قرآن مجید است که در سال 1249 قمری، در تبریز، به چاپ رسیده است.
وی ادامه داد: کتاب‌هایی که پس از ورود صنعت چاپ‌سنگی در ایران توسط مؤلفان ایرانی در قرن 13 قمری تألیف، ترجمه و تلخیص و منتخب شدند، چند صد برابر نسخه‌های خطی است که از قرن 2 تا 12 قمری در موضوع عاشورا تألیف شده بودند و اکثر این کتاب‌های تألیف شده به زبان عامیانه، نزدیک تر است، به عبارتی دیگر، این صنعت و فن‌آوری توانسته پیام عاشورا را از انحصار خواص خارج و به زبان و توده مردم، نزدیک کند.
وجود 2250 نسخه کتاب چاپ سنگی با محوریت کربلا
فاضل هاشمی گفت: در حال حاضر، تعداد کتاب‌های چاپ‌سنگی کتابخانه آستان قدس رضوی با موضوع کربلا و عاشورا به حدود دو هزار و 250 نسخه می‌رسد. از این مجموعه، 750 جلد به زبان عربی، 1310 جلد به زبان فارسی، 130 جلد به زبان اردو و 65 جلد، به زبان ترکی است.
سخنران مراسم، ضمن معرفی منتخبی از کتاب‌های چاپ‌سنگی این کتابخانه با موضوع کربلا و عاشورا، بیان کرد: کتاب‌های چاپ‌سنگی در موضوع عاشورا، شامل روایات و شرح شهادت‌ها مربوط به وقایع کربلا، فراتر از ابزار انتقال محتوا، رسانه‌ای فرهنگی و مردمی است که با استفاده از زبان، تصویر و روایت، مفاهیم عاشورایی را، به دل فرهنگ عامه آوردند.
وی افزود: همچنین کتاب‌های چاپ‌سنگی عاشورایی علاوه بر ارزش دینی و فرهنگی، سندی تاریخی هستند که ما را با هنرهایی که چاپ‌سنگی از آن بهره گرفته است، همچون خوشنویسی و تصویرگری، آشنا می‌کند.
در مجموع، مطالعه و توجه به این آثار ارزشمند کمک می‌کند تا علاوه بر حفظ فرهنگ عاشورا، ارتباط ما با تاریخ و هویت دینی‌مان عمیق‌تر شود و این پیام، همیشه زنده بماند.