روز دختر ۱۴۰۴، روزی برای گرامیداشت مقام والای دختران در تقویم رسمی ایران، مصادف با سالروز ولادت باسعادت حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها)، کریمه اهل بیت، است. این روز فرصتی مغتنم است تا با الگو قرار دادن ایشان به عنوان اسوه اخلاق، پاکدامنی، مهربانی و نجابت، جایگاه ارزشمند دختران در جامعه و فرهنگ غنی ایرانی-اسلامی را بیش از پیش ارج نهیم.
تاریخ دقیق روز دختر ۱۴۰۴ در تقویم‌های مختلف
برای برنامه‌ریزی جهت گرامیداشت این روز فرخنده، تاریخ دقیق روز دختر سال ۱۴۰۴ در تقویم‌های مختلف به شرح زیر است:
- تقویم شمسی: سه شنبه ۹ اردیبهشت ۱۴۰۴
- تقویم قمری: ۱ ذی‌القعده ۱۴۴۶
- تقویم میلادی: ۲۹ آوریل ۲۰۲۵
چرا این روز به عنوان روز دختر نامگذاری شد؟ (تاریخچه در ایران)
در سال ۱۳۸۵ هجری شمسی، بر اساس پیشنهاد ارائه شده از سوی فرهنگسرای دختران، شورای عالی انقلاب فرهنگی طی مصوبه‌ای، سالروز فرخنده ولادت حضرت فاطمه معصومه (س) را به عنوان روز ملی دختران در تقویم رسمی کشور تصویب و نامگذاری کرد.
هدف اصلی از این اقدام ارزشمند، معرفی الگویی برجسته، کامل و قابل دسترس برای دختران مسلمان، به ویژه دختران شیعه و پیروان مکتب اهل بیت (ع) بود. به دنبال این مصوبه، اولین مراسم گرامیداشت روز ملی دختران در همان سال ۱۳۸۵ برگزار شد و فرهنگسرای دختران نیز به عنوان دبیرخانه دائمی این مناسبت ملی انتخاب گردید.
دهه کرامت چیست و چه ارتباطی با روز دختر دارد؟
دهه کرامت به ده روز ابتدایی ماه مبارک ذی‌القعده در تقویم قمری اطلاق می‌شود. این دهه نورانی و پربرکت با سالروز ولادت حضرت فاطمه معصومه (س) در اول ذی‌القعده (که مصادف با روز ملی دختران است) آغاز می‌گردد و با سالروز ولادت باسعادت برادر بزرگوار ایشان، حضرت علی بن موسی الرضا (علیه السلام)، در یازدهم ذی‌القعده به پایان می‌رسد. سراسر ایران اسلامی در طول دهه کرامت شاهد برگزاری جشن‌ها، مراسم شاد و برنامه‌های متنوع فرهنگی و مذهبی است.
نگاهی کوتاه به زندگی حضرت معصومه (س)، الگوی دختران
حضرت فاطمه معصومه (س)، دختر گرامی هفتمین پیشوای شیعیان، حضرت امام موسی کاظم (ع) و خواهر ارجمند هشتمین اختر تابناک امامت و ولایت، حضرت امام رضا (ع) هستند. نام اصلی ایشان “فاطمه” بود و “معصومه” و “کریمه اهل‌بیت” از مشهورترین القاب آن حضرت به شمار می‌رود. طبق حدیثی معتبر، لقب “معصومه” از سوی برادر بزرگوارشان، امام رضا (ع)، به ایشان اطلاق شده است.
ایشان در سال ۲۰۱ هجری قمری به دعوت و اشتیاق دیدار برادر عزیزشان، امام رضا (ع)، که در آن زمان در مرو (خراسان بزرگ) حضور داشتند، از مدینه منوره به سوی ایران حرکت کردند. متاسفانه در مسیر سفر و در شهر ساوه دچار بیماری شدند و سپس به درخواست و استقبال پرشور مردم قم، به این شهر مقدس وارد شدند. حضرت معصومه (س) پس از ۱۷ روز اقامت در شهر قم و در حالی که هنوز از بیماری رنج می‌بردند، رحلت فرمودند و پیکر مطهرشان با احترام فراوان در همان شهر به خاک سپرده شد. امروزه حرم نورانی ایشان در قم، قبله‌گاه عاشقان و شیفتگان اهل بیت عصمت و طهارت (ع) از سراسر جهان است.
روز جهانی دختر چه روزی است؟ (۱۱ اکتبر)
مهم است بدانیم که علاوه بر روز ملی دختران در ایران که مناسبتی با ریشه‌های مذهبی و فرهنگی است، یک روز جهانی نیز برای دختران وجود دارد. سازمان ملل متحد از سال ۲۰۱۲ میلادی، روز ۱۱ اکتبر هر سال را به عنوان روز جهانی دختر بچه‌ها (International Day of the Girl Child) نامگذاری کرده است. هدف اصلی از تعیین این روز جهانی، افزایش آگاهی عمومی نسبت به نابرابری‌های جنسیتی و چالش‌هایی است که دختران در نقاط مختلف جهان، به ویژه در زمینه دسترسی به آموزش، بهداشت و امنیت با آن روبرو هستند.
تاریخ روز جهانی دختر در سال ۲۰۲۵ میلادی مصادف است با جمعه ۱۹ مهر ۱۴۰۴ شمسی.
جایگاه والا و مقام دختران در فرهنگ اسلامی و روایات
در فرهنگ غنی و انسان‌ساز اهل بیت (علیهم السلام) که برگرفته از کلام الهی و سیره نبوی است، زنان و دختران از جایگاه، کرامت و احترام ویژه‌ای برخوردارند. در سخنان گهربار و نورانی معصومان (ع) از دختران با تعابیر لطیف و پرمعنایی چون ریحانه (گل خوشبو)، قواریر (بلورها و کریستال‌های ظریف و شکستنی) و حسنه (نیکی و خوبی ماندگار) یاد شده است. هر یک از این تعابیر به خوبی به لطافت روح، ظرافت طبع و ویژگی‌های خاص و ارزشمند روحی و طبیعی دختران اشاره دارد.
در ادامه به برخی از این روایات اشاره می‌کنیم:
- از پیامبر گرامی اسلام، حضرت محمد (ص) نقل شده است: “نِعمَ الوَلَدُ البَنَاتُ مُلَطِّفَاتٌ مُجَهِّزَاتٌ مُؤمِنَاتٌ مُبَارَکاتٌ مُفَلَّیَاتٌ”؛ یعنی: دختران چه فرزندان خوبی هستند؛ با لطافت و مهربان، آماده به خدمت‌رسانی، یار و غمخوار [اعضای خانواده]، موجوداتی با برکت و پاکیزه‌کننده [در خانواده برای پدر و مادر].
- در روایت دیگری از حضرت رسول اکرم (ص) آمده است: “اِنَّ اللّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی عَلَی الاُناثِ اَرَقٌّ مِنهُ عَلَی الذُّکُورِ”؛ یعنی: همانا خداوند تبارک و تعالی بر دختران (و زنان) مهربان‌تر است تا پسران (و مردان).
- همچنین در کتاب گرانقدر میزان الحکمه از پیامبر رحمت (ص) نقل شده است: “مَن کانتْ لَه ابنةٌ فأدّبَها وأحْسَنَ أدَبها، وعلّمَها فأحْسَنَ تعلیمَها؛ فأوسَعَ علَیها مِن نِعمِ اللّه ِ الّتی أسبَغَ علَیهِ، کانَتْ لَه مَنَعةً وسِتْرا مِن النّارِ”؛ یعنی: هر که دختری داشته باشد و او را به خوبی تربیت کند و به نیکی دانش بیاموزد و از نعمت‌هایی که خداوند به او عطا کرده به وفور و گشاده‌دستی بهره‌مندش سازد، همان دختر، سپر و پوشش محکم پدر در برابر آتش دوزخ خواهد بود.
- در حدیثی دیگر به نقل از بحارالانوار، پیامبر نور و رحمت (ص) می‌فرمایند: “مَن دَخَلَ‌السُّوقَ فاشتَری تُحْفةً فَحَمَلَها إلی عِیالِهِ کانَ کَحامِلِ صَدَقَةٍ إلی قَومٍ مَحاوِیجَ، ولْیَبدَأْ بِالاْءناثِ قَبلَ الذُّکُورِ”؛ یعنی: هر کس وارد بازار شود و هدیه‌ای بخرد و آن را برای خانواده خود ببرد، همانند کسی است که برای گروهی نیازمند صدقه‌ای حمل کرده است و (توصیه می‌شود که در دادن هدیه) باید از دختران شروع کند، پیش از پسران.
- ششمین پیشوای شیعیان، امام صادق (ع)، نیز برای مقام دختران اهمیت ویژه‌ای قائل بودند. از ایشان نقل است که فرمودند: “البَنونَ نَعیمٌ والبَناتُ حَسَناتٌ، واللّه‌ُ یَسألُ عَنِ النَّعیمِ ویُثیبُ علَی الحَسَناتِ”؛ یعنی: پسران [در دنیا] نعمت‌اند و دختران حسنات (نیکی‌های ماندگار). خداوند در روز قیامت از نعمت‌ها بازخواست می‌کند، اما برای حسنات (داشتن و تربیت دختران صالح) پاداش می‌دهد.